क्या गर्म मौसम के कारण मूत्राशय में संक्रमण और किडनी स्टोन होने का डर हो सकता है ?

यूटीआई होने की संभावना गर्मियों में अधिक होती है, यह साल का वह समय है जब मौसम गर्म होता है और कीटाणुओं या जीवाणुओं का पनपना आसान होता है। निर्जलीकरण से यूटीआई हो सकता है। गर्मी का तापमान वर्ष के उच्चतम बिंदु तक पहुंचने के साथ, हाइड्रेटेड न रहने से यूटीआई अधिक आम हो सकता है। गर्मियों में अधिक यौन गतिविधियां होती है और इससे मौसम गर्म होने पर अधिक लोगों के यूटीआई होने का खतरा हो सकता है।  

जैसे- जैसे गर्मी और नमी बढ़ती जाती है, वैसे वैसे ही शरीर में से तरल पदार्थ की कमी होने भी आसान है जिसके कारण  लोगो को अक्सर पूरी गर्मियां में संक्रमणो का सामना करना पड़ता है। यदि यूटीआई का जल्दी इलाज किया जाए तो संभवत आपके मूत्र पथ पर कोई स्थायी प्रभाव नहीं पड़ेगा। यूटीआई आपके मूत्र तंत्र के किसी भी हिस्से में एक संक्रमण है- गुर्दे, मूत्रवाहिनी, मूत्राशय और मूत्रमार्ग। यह आमतौर पर तब होता है जब बैक्टीरिया मूत्रमार्ग के माध्यम से मूत्र पथ में प्रवेश करता है और मूत्राशय में गुणा करना शुरू कर देता है। यद्यपि यूटीआई हर किसी को प्रभावित कर सकता है, पुरुषों की तुलना महिलाओं में उनके छोटे मूत्रमार्ग के कारण इसके विकसित होने की संभावना अधिक होती है। यूटीआई हमेशा लक्षण उत्पन्न नहीं करते है। लेकिन जब वे ऐसा करते है, तो उनमें शामिल हो सकते है:

• पेशाब करने की तीव्र, लगातार इच्छा
• पेशाब करते समय जलन होना 
• बार- बार, थोड़ी मात्रा में पेशाब आना 
• बादलयुक्त मूत्र 
• लाल, चमकीला गुलाबी या कोला रंग का मूत्र 
• तेज़ गंध वाला पेशाब 
• पेल्विक दर्द (महिलाओं में)

गर्मियों का गर्म मौसम और आर्द्र परिस्थितियाँ ऐसा वातावरण बना सकती हैं जो विशेष रूप से बैक्टीरिया के विकास के लिए अनुकूल है। यूटीआई का कारण बनने वाले बैक्टीरिया गर्म, नम वातावरण में पनपते हैं, जो पसीने और नम स्थितियों में पाए जा सकते हैं, जैसे गीले स्नान सूट पहनना या गर्मी में लंबे समय तक बाहर रहना।

गुर्दे की पथरी एक अन्य मूत्रविज्ञान समस्या है जो अक्सर वसंत और गर्मियों में देखी जाती है। गुर्दे की पथरी एक छोटी, कठोर जमाव होती है जो गुर्दे में बनती है और बाहर निकलने पर अक्सर दर्दनाक होती है। पुरुष और महिला दोनों ही इस स्थिति को विकसित करने में सक्षम हैं। हालांकि वे गुजरते समय अक्सर स्थायी क्षति नहीं पहुंचाते हैं, लेकिन वे अविश्वसनीय रूप से दर्दनाक होते हैं। गर्म मौसम में मूत्र पथ के संक्रमण के कुछ सामान्य कारणों के समान, गुर्दे की पथरी अक्सर निर्जलीकरण से जुड़ी होती है। आपके सिस्टम में पानी की कमी से मूत्र अधिक गाढ़ा हो सकता है जिससे कठोर जमाव विकसित हो सकता है। जैसे- जैसे वसंत और गर्मी के महीने बढ़ते है, निजलीकरण अधिक से अधिक आम हो जाता है। 

गुर्दे की पथरी के बनने के मुख्य संभावित कारण कम पानी पीना, मोटापा, बहुत अधिक चीनी या नमक वाला भोजन करना, व्यायाम करना (कभी-कभी बहुत कम या बहुत अधिक), वजन घटाने की सर्जरी और बहुत कुछ हैं। कुछ मामलों में, यह कुछ संक्रमणों या पारिवारिक इतिहास के कारण होता है। यदि कोई व्यक्ति बहुत अधिक फ्रुक्टोज का सेवन करता है तो उसमें गुर्दे की पथरी होने की संभावना बढ़ जाती है। फ्रुक्टोज आमतौर पर उच्च फ्रुक्टोज कॉर्न सिरप और टेबल शुगर में पाया जाता है। गर्मियों में तापमान बढ़ने से पसीना अधिक निकलता है। लोग थोड़े लापरवाह हो जाते है और लंबे समय तक निजलित रहते है। उचित जलयोजन के बिना, मानव शरीर के अंदर के तरल पदार्थ आहार खनिजों के साथ अधिक केंद्रित होने लगते है। इस प्रकार यह गुर्दे के अंदर की पथरी पर स्थिर हो सकता है। 

उचित पोषण और जलयोजन से, लोग अपने भीतर गुर्दे की पथरी के विकास को रोक सकते हैं। कुछ अतिरिक्त तरल पदार्थ पीने से मूत्र में पथरी पैदा करने के लिए जिम्मेदार तत्व पतले हो जाते हैं। कुछ पेय भी पथरी को बनने से रोकने में मदद करते हैं या उन्हें और अधिक विकसित होने से रोकते हैं जैसे संतरे का रस और नींबू पानी। इन जूस में साइट्रेट होता है और पथरी को अधिक बढ़ने नहीं देता। इन सब चीजों का प्रयोग गर्मी शुरू होने से पहले ही बनाए रखना चाहिए ताकि अधिक गर्मी होने पर कोई दिकत न देखनी पड़े। हालाँकि कई यूटीआई अपने आप ठीक हो जाते हैं, लेकिन यदि आपको तेजी से राहत की आवश्यकता है तो एंटीबायोटिक्स एक त्वरित-अभिनय, अत्यधिक प्रभावी यूटीआई उपचार हो सकता है।

ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਰ ਚ ਪੱਥਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਖਾਸ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਸੰਭਾਵਿਤ ਕਾਰਨ ਜਿਵੇ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ, ਕਸਰਤ (ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ), ਮੋਟਾਪਾ, ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੂਣ ਜਾਂ ਖੰਡ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਆਦਿ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰੀ ਹੋਣਾ ਲਾਗ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਲੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਹੋਣਾ ਘੱਟ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਕਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਛ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਟਮਾਟਰ ਅਤੇ ਬੈਂਗਣ ਪੱਥਰੀ ਬਣੋਂਦੇ ਨੇ। ਕੀ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਆਓ ਜਾਣੋ 

 

ਟਮਾਟਰ ਅਤੇ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਈਟਸ਼ੇਡ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਕਸਲੇਟ ਨਾਮ ਦਾ ਪਦਾਰਥ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਆਕਸਲੇਟ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ ਜੋ ਪੇਸ਼ਾਬ ਦੋਰਾਨ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਨਾਲ ਜੁੜਕੇ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਟਮਾਟਰ ਅਤੇ ਬੈਂਗਣ ਵਿਚ ਆਕਸਲੇਟ ਸਮੱਗਰੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਭੋਜਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। 

 

ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਕਸਲੇਟ-ਰਿਚ  ਭੋਜਨਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਜੋਖਮ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਹੈ। ਹੋਰ ਕਾਰਕ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮੁੱਚੀ ਖੁਰਾਕ, ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ, ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਬਣਨ  ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।  

 

ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰ(health care professionals) ਜੋਖਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਚੰਗੀ-ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ, ਹਾਈਡਰੇਟਿਡ ਰਹਿਣਾ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਆਕਸੀਲੇਟਸ ਵਾਲੇ  ਉੱਚੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਜ਼ਰੂਰੀ  ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 

ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕਈ ਕਾਰਕ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ :- 

• ਖੁਰਾਕ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ: ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਾਂ ਬਦਲਾਵ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਖਪਤ , ਨਮਕ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰ, ਅਤੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ(fluid drink) ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਗਠਨ(formation)ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਆਕਸਲੇਟ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਖਣਿਜਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

 

• ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ: ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਨਾਕਾਫ਼ੀ(inadequate) ਮਾਤਰਾ ਕੇਂਦਰਿਤ(concentrated) ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਟਾਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਬਣਨ ਦਾ ਜੋਖਮ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ(modern) ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਵਿਅਸਤ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ ਅਤੇ ਕੈਫੀਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

 

• ਮੋਟਾਪਾ: ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਜੋਖਮ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੋਟਾਪਾ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ(changes) ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਪੱਧਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੱਥਰ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ(promote) ਕਰਦੇ ਹਨ।

 

• ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਕਾਰਕ: ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਨਮੀ, ਤਰਲ ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਗਠਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।

 

• ਡਾਕਟਰੀ ਸਥਿਤੀਆਂ: ਕੁਝ ਡਾਕਟਰੀ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਚਕ ਵਿਕਾਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾਲੀ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ(infections), ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 

• ਵਧੀ ਹੋਈ ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ: ਮੈਡੀਕਲ ਇਮੇਜਿੰਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ (providers)ਅਤੇ ਆਮ ਆਬਾਦੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਬਾਰੇ ਵਧੀ ਹੋਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਿਦਾਨ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

  ਕੁਝ ਹੋਰ ਭੋਜਨ ਜੋ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਬਣਨ ਦੇ ਵੱਧ ਹੋਏ ਜੋਖਮ ਨਾਲ ਜੋੜੇ ਹੋਏ ਜਨ:-

• ਉੱਚ-ਸੋਡੀਅਮ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ: ਸੋਡੀਅਮ ਉੱਚ ਖੁਰਾਕ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਗਠਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਓਂਦੀ ਹੈ।ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਭੋਜਨ, ਫਾਸਟ ਫੂਡ, ਅਤੇ ਨਮਕੀਨ ਸਨੈਕਸ ਉੱਚ ਸੋਡੀਅਮ ਦੇ ਆਮ ਸਰੋਤ(sources) ਹਨ।

 

ਪਸ਼ੂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ: ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਲ ਮੀਟ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਿੱਚ ਯੂਰਿਕ ਐਸਿਡ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੀ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ।